Dürbün’ün Kelime Manası Nedir?
Teleskop kelimesinin karşılığı olarak Osmanlılar tarafından türetilmiş farsça bir kelime.
‘dûr’ uzak + ‘bîn’ görmek.
uzağı gören anlamında.
Dürbün Nedir?
Uzaktaki cisimleri büyütterek iyi görünmelerini sağlayarak. Adrian Metaus (1571 – 1635) adlı kişinin Holândalı adlı icat ettiği ve bir yıl sonra (1609) ünlü italyan bilgini Galieo Galilei’nin (1564 – 1642) tarafından geliştirilmiş olan dürbün, yakınsak merceklerin yaklaştırıp büyütmesinden faydalanıldı. Başlıca iki çeşidi vardır:
Gök dürbünü: Yıldızlar âlemini incelemekte kullanılırken, birbirine olan uzaklığı değişebilen iki yakınsak mercek sisteminden gelmiştir (objektif, oküler). Objektif, odak uzaklığı büyük ve iyi görüntü veren yakınsak bir mercektir. Sonsuz uzakta bir yıldızın görüntüsünü, odak düzleminde hakikî, küçük ve ters olarak verir. Oküler ise, objektifin verdiği küçük, ters ve hakikî görüyü incelemeye yarayan bir büyüteçtir. Bunun verdiği görüntü, zahirî, büyük ve terstir.
Yer dürbünü: Gök dürbünü, gösterilenler için yerdeki cisimleri incelemekte kullanılabilirlamaz. Gök dürbünündeki bu kusur, yerinde dürbününe eklenen ve doğrulayan tazyikli yeni bir yakınsak mercekle giderilmiştir.
Objektif, gök dürbününde olduğu gibi, çok uzak cisimlerin görüntülerini düz düzlemine düşürür. Bu resim, eklenen doğrulama taç yakınsak merceği ile doğru hale gelir ve bu büyüteç gibi inceleyen objektifte görüntü belirir.
Düz görüntü elde etmek için kullanılan yer dürbünün boyu, onu her yerde kullanmaya uygun olmayacak kadar uzun değil, yerine yerine Galileo dürbünü kullanılır. Galileo dürbününde, görüntü düzeltmek için ıraksak bir mercek, aynı zamanda oküler olarak kullanılır.
Gök dürbünü rasathanelerde, gözlem dürbünü olarak kullanılır. Yer dürbünü, sabit dürbün olarak, uzakta bulunan küçük cisimlere bakmak için çoklukla gemilerde kullanılır. Galileo dürbünü ise, tiyatrolarda, spor müsabakalarında vb. Kullanılmaktadır. Galileo dürbünü ile düzeltilmiş ve daha kullanışlı hale getirilmiş yer dürbününe, doğruluğa tırmanmak iki prizmadan meydana gelmiş başka bir doğrultaç koymakla Prizmalı dürbün de made. 1850’de bir Fransız topçu subayı olan Porro, bugünkü en çok kullanılan bir dürbündür.
Dürbün, temelde kullanıcılarına tek mercekli teleskoplardan daha gelişmiş bir derinlik ve mesafe hissi saklaması için tek gözle görülür yere yerleştirilmiş ve aynı noktayı göstermek üzere yanyana konumlandırılmış iki özdeş teleskoptan edilmiş bir optik araçtır. Gereken yeryüzü, gerekse gökyüzündeki objelerin gözlemlenmesinde faydalanılan dürbün, taşınabilir ve hafif oluşuyla kendisine bir çok kullanım alanı bulmaktadır.
TEKLİ / İKİLİ DÜRBÜNLER (Binoküler / Monoküler)
Tekli dürbün tek gözle bakılabilen, ikili dürbün ise iki gözle bakılabilen dürbünlerdir. Artık günümüzde, mikro, avuç içi büyüklüğünde tekli dürbünler ve yine, mikro ikili, pantolon cebine dahi sığabilen dürbünler mevcuttur. Bunlar kullanıcıya küçük, pratik ve rahat taşınabilir olmaz sebebiyle büyük kullanım kolaylıkları sunarlar. Dürbünler basit bir şekilde kodlanırlar. Kodları genelde ortada “X” işareti ile ayrılan iki rakamdan oluşur. Örneğin 10×50 rakamlarının bulunduğu bir dürbünde, ilk numara dürbâ büyütme gücünü gösterir. Yani dürbünle baktığınızda, çıplak gözle bakıldığına oranla, hedef numara kadar yakın görünür. Ikinci numara ise objektif (ön) lensin çapını gösterir. Numara büyüdükçe dürbün daha fazla ışık toplar ve görüntü o kadar net olur. İyi dürbünler her zaman büyütme gücünde, objektif lensinin çapı, görüntü kalitesi, boyutları, ağırlığı, ömrü ve kalitesinin kombinasyonudur. Ilk bakışta anlaşılmaz. Bunun için yapılış gücü. Dayanıklılığı, aşırı sıcak ve soğuğa karşılık verimi gibi özelliklerinde irdelenmesi gerekir. Avcılık açısından en randımanlı dürbünler marka ve nitelik iyi şartlarda 7×50, 8×56, 9×63 gücündeki dürbünlerdir. Ancak 7×50.nin haricindeki diğer güçleri hakkında hayli zordur. Sadece özel firmalar bu güçteki dürbünleri yapmaktadır. Silahlı kuvvetde kullanılan eldürbünleri genelde 7x50mm dürbünlerdir. Avcılık açısından en randımanlı dürbünler marka ve nitelik iyi şartlarda 7×50, 8×56, 9×63 gücündeki dürbünlerdir. Ancak 7×50.nin haricindeki diğer güçleri hakkında hayli zordur. Sadece özel firmalar bu güçteki dürbünleri yapmaktadır. Silahlı kuvvetde kullanılan eldürbünleri genelde 7x50mm dürbünlerdir. Avcılık açısından en randımanlı dürbünler marka ve nitelik iyi şartlarda 7×50, 8×56, 9×63 gücündeki dürbünlerdir. Ancak 7×50.nin haricindeki diğer güçleri hakkında hayli zordur. Sadece özel firmalar bu güçteki dürbünleri yapmaktadır. Silahlı kuvvetde kullanılan eldürbünleri genelde 7x50mm dürbünlerdir.
MERKEZİ ODAKLAMA PARÇASI (Merkezi Odaklanma Çanağı)
İkili bir dürbünde merkezi odaklama ayar aparatı, iki gözü birden aynı odaklamaya yarar. Aynı anda iki göz için net olmayan resim, sağ tarafta bulunan dioptrik düzeltme ayarı ile düzeltebilirsiniz.
KAPLAMA MALZEMESİ (Kaplama)
Kaplama, parlamayı azaltmak ve ışık taşınmasını arttırmak ve cilged lenslerin ve optik araçların prizmaları üzerinde çok ince nesnelerin buharlaştırılması yoluyla yapıldı. Optik cihazların ciddi sayılacak düzeydelerde (% 40 lara varan) ışık kayıpları vardır. Bu kayıpların önüne geçmek ve görüntüyü daha netleştirmek için kapla yoluna gidilir ve optik cihazın ışıkğı kıran lensi ayrı ayrı buharlama yöntemi ile çok ince bir şekilde kaplanır.
DİOPTRİK DÜZETME (Diyoptri Düzeltme)
İnsan gözünden değişkenliğinin, dürbünün sağ tarafındaki objektif lensi tarafından “+ 0-” aralığı arasında ayarlanmasıdır.
ÇIKIŞ DELİĞİ (Çıkış Öğrencisi)
Çıkış deliği, 25 cm.den görülebilen ve gözmerceğiniz yer alan yuvarlak alandır. Bu alan, objektif lensin çapı büyütme katsayısı bölümü olan matamatiksel bir değerdir. Çıkış deliği büyüdükçe düşük ışık durumlarında daha büyük olacaktır. Yani Exit Pupil`in geniş ve yuvarlak olması her zaman düşük ışık zamanlarında daha iyi netice verirler. Göz merceğinin çıkışı Pupil`e uygunluk sağlaması insanın yaşınına bağlıdır. Bu uyum, genç insanlarda daha çabuk, yaşlı insanlarda ise daha geç olur.
UZATILABİLEN (GEÇMELİ) TELESKOP (Genişletilebilir Teleskop)
Çok fazla büyütme güçleri sebebiyle bu ipucu teleskoplar çok uzakları ya da küçük nesneleri seyretmek için kullananlar. Titremeyi engellemek için üçayak (üçayak) Uzun mesafeli ve uzun süreli gözlemler için oldukça uygundur.
GÖRÜŞ ALANI (Görüş Alanı)
Görüş alanı, 1000 yard açıklık bakıldığında cihazın gördüğü alanın “ayak” cinsinden ölçüsüdür. Açı genişledikçe, görülen alan da genişler. Hızlı hareket edin olayları görmek veya vahşi doğayı gözlemlemek için geniş açılar kullanışlıdır.
ODAKLAMA (Odaklanma)
Değişik alanlardaki nesnelerin ya da nesnenin daha net görünmesi için dürbün yapılır. Bu ayar için bazı dürbünlerde otomatik olarak yapılır.
BAĞIMSIZ OPTİK AYARI (Bireysel Optik Ayarlar)
Bu ipucu dürbünler kullanıcısın her iki tarafı, iki gözüyle ayrı ayrı ayarlamasına izin tanıır.
TERS ÇEVİRME SİSTEMİ (Ters Çevirme Sistemi)
Astronomik teleskoplardan bakarsanın her şeyi değiştirebilir kalmaz tüm gördükleriniz gözünüze tepetaklak gelir. İşte ikili dürbünlerde baktıklarınızı çıplak gözle gördüğünüz gibi görebilmeniz için bu sistem geliştirilmiştir.
OBJEKTİF
Cihazın baş tarafında bulunan ve farklı kamlardan oluşan büyük lenslerdir.
PRİZMA SİSTEMİ
İkili dürbünlerde iki türlü prizma sistemi kullanılır. bunlar; PORRO ve ROOFystemsdir. Bir dürbünde hangi sistemin kullanıldığını anlamak hayli kolaydır. Çatı prizmalı ikili dürbünlerde lensler bir çizgi işlemler ve daha küçüktürler. Porro prizmalı cihazlarda ön mercekleri ön görmekleri. Genelleştirilmiş Porro prizmalar daha derin bir resim gösterileri.
ÇÖZÜMLEME GÜCÜ (Çözüm Gücü)
Optik aletin gözlemlenen nesneyi nokta nokta birleştirerek net bir şekilde gösterebilme becerisidir.
AYNA LENSLİ İKİLİ DÜRBÜNLER (Ayna-lens Dürbünleri)
Bir ayna tipi lens (muxutov tipi) teknolojisi, nesnenin direkt olarak görsünü çıkarır. Işık cihazın içinde 3 kez dolaşır. Böylelikle mümkün olan en iyi görüntü kalitesi ve büyüme menzili korunurken cihazın daha küçük ve hafif olması imkanı da korunmuş olur. Sabit yani geçmeli olmayan teleskoplar bu sistemdir.
| ARAÇ | büyütme | açıklık | Çıplak Göz | 1x | 4 mm | Küçük opera dürbünü | 2x | 15 mm | Büyük opera dürbünü | 4x | 25 mm | Küçük dürbün | 8x | 40 mm | Büyük dürbün | 15x | 60 mm | Küçük Teleskop | 20-200x | 80 mm |
